Nijedno umjetničko djelo u istoriji ne može da se mjeri sa Mona Lizom po broju najrazličitijih teorija u vezi sa njenim nastankom i značenjem. Priča o ženi sa zagonetnim osmijehom, koju je Leonardo da Vinči naslikao u 16. vijeku, svakog dana dobija novi nevjerovatni nastavak.
Podatak koji se uči u svim školskim udžbenicima istorije umjetnosti, po kojem je na slici prikazana Liza del Đokondo za autore ovih teorija najmanje je relevantna mogućnost. Tako recimo Silvano Vinčenti, predsjednik italijanskog nacionalnog komiteta za kulturno nasljeđe, kaže da je kao model Da Vinčiju „najvjerovatnije poslužio njegov učenik i mogući ljubavnik Salai“.
„To su fantastične sličnosti. Pored toga, Leonardo je ostavio nekoliko tragova kako bismo mogli lakše da identifikujemo model. Pregledom visokokvalitetne kopije portreta pronašli smo slova L i S nacrtana u očima Mona Lize, što su početna slova imena Leonarda i Salaija“, kaže Vinčenti.
Ni Vinčenti nije odolio izazovu da u čuvenoj slici traže tajne brojčane šifre koje navodno otkrivaju dugo skrivane detalje o njenom nastanku, pa je tako „otkrio“ da se na mostu u pozadini može vidjeti broj 72, koji se vezuje i za jevrejsku i za hrišćansku tradiciju, a u njenim očima vidio je slova L i V.
„Nevidljivi golim okom i naslikani crnom bojom na zeleno-braon podlozi, u lijevoj zjenici se nalaze slova LV, očigledno Leonardovi inicijali, ali Mona Lizina desna zjenica je još zanimljivija“, rekao je Vinčenti, dodajući da su u desnom oku vidljiva slova B, S, C i E, što su navodno inicijali modela koji je pozirao. Luvr je i ove teorije odbacio kao besmislice.
Italijanski stručnjaci su tako nakon dvonedjeljnog istraživanja uz pomoć georadara i starih mapa i dokumenata, pronašli kriptu u jednom napuštenom manastiru za koju tvrde da je Đokondin grob. Radove je pratila i Natalija Gučardini Stroci, potomak Mona Lize, koja se u početku protivila istraživanju, smatrajući da njena prabaka ima pravo da počiva u miru, ali je kasnije promijenila mišljenje.
„U početku me je sama pomisao na iskopavanje užasavala, ali sam sada fascinirana i želim da saznam da li je ovo mjesto na kom počiva jedan od mojih predaka“, rekla je ona.
Zanimljivo je da su se tajnama Mona Lize bavili i naši stručnjaci. Predrag Milosavljević, doktorand na multidisciplinarnim studijama Univerziteta u Beogradu, na smjeru istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologija, iznio je teoriju koja o „Leonardovom kodu“ govori sa stanovišta geometrije.
„Razumijevanje Leonardovog djela može se izvesti jedino razumijevanjem pitagorejskih i neoplatoničarskih učenja u kojima je glavnu ulogu imala tzv. filozofska geometrija. Nije riječ ni o kakvoj fikciji već o vrlo sistematizovanom i naprednom učenju. Dokazi za to postoje u Kraljevskoj kolekciji u Vindzoru. Pomenute crteže i slike potrebno je ‘čitati’ sa prirodno-filozofskog aspekta, da bi se ‘prevelo’ Leonardovo djelo“, rekao je ranije za „Blic“ Milosavljević.
