Božije tijelo: Put do Boga popločan je grijesima

„Isuse, kako da te oponašam? Tako si bezgrešan dok ja donosim svu ovu prljavštinu sa sobom. Kako da djelujem u tvoje ime ako ne mogu da se nosim sa svojim životom?“ (citat iz filma)

Piše: Vedran Grahovac

U državi Poljskoj više od devedest posto stanovništva su katolici. Takođe, sedamdeset posto Poljaka izjašnjavaju se kao vjernici. Upravo ta činjenica jedna je od onih po kojima je Poljska prepoznatljiva kao država u kojoj katolička crkva ima ogroman uticaj i vrlo bitnu ulogu u društvu. Uprkos tome posljednjih godina u ovoj kinematografiji snimljeni su filmovi koji oštro kritikuju devijacije u crkvi, ali i poljskom društvu generalno a koji su pritom imali izrazito veliku gledanost u bioskopima. Jedan u nizu filmova koji na malo drugačiji način govori o Bogu, vjeri i grijesima jeste i „Božije tijelo“ (Boze cialo), dobitnik 49 nagrada i prošlogodišnji kandidat Poljske za Oskara koji je izborio ulazak među pet nominovanih iako nije uspio osvojiti ovu prestižnu nagradu.

Radnja filma prati mladog Daniela, štićenika popravnog doma. Nakon izlaska iz doma kao i većina prestupnika odlazi da radi u pilanu jednog malog mjesta. S obzirom da je u domu imao iskustva u vođenju službi sa sveštenikom polazi mu za rukom da se mještanima lažno predstavi kao otac Tomaš i zbliži sa lokalnim župnikom. Tom župniku Daniel prirasta srcu i vremenom ga počinje mijenjati, držati mise postajući istinski „pastir“ lokalnom stanovništvu. Iako mu počinju vjerovati u potpunosti, mještani ne znaju Danielovu mračnu prošlost, ali i to da on nije sveštenik. Uprkos svemu tome, Daniel iako nema formalno obrazovanje u potpunosti ulazi u ulogu sveštenika, uvodi neke novine i suprostavlja se gradonačelniku ovog mjesta, ali i mnogim mještanima za koje smatra da imaju pogrešne stavove. Ti stavovi tiču se saobraćajne nesreće u kojoj je poginulo šest ljudi a čiji bližnji ne dozvoljavaju da se muškarac koji je takođe poginuo i skrivio tu nesreću sahrani sa ostalima u selu smatrajući ga ubicom.

Kroz prikaz Danielove duhovne transformacije i njegovog životnog puta „Božije tijelo“ govori o vjeri, Bogu i putu do njega. Taj put popločan je grijesima koji su manje ili više dio svih nas. To su oni grijesi koji nas određuju i utiču na nas i naše živote. Upravo oni nerijetko su prekretnica naših sudbina, ali i teret koji će nas pratiti sve dok smo živi. Sa jednim takvim teretom o kome saznajemo u drugoj polovini filma zapravo se nosi i naš glavni junak. Taj teret između ostalog defakto je pokretač Danielovog suočavanja sa samim sobom i krivicom koju nosi. Zapravo, taj teret je demon prošlosti koji će na neki način dovesti do iskupljenja našeg junaka ako je ono poslije svega uopšte i moguće.

Takođe „Božije tijelo“ nudi nam vrlo dobar prikaz vjernika ili bar većine koji su nerijetko samo vjernici deklerativno ili pak instiktivno, a bez onog suštinskog što čini vjeru. Iako se mole i slave Isusa, vrlo često nisu spremni na oprost kao ključ vjere, davanje ljubavi ili bar pokušaj da razumiju druge. Prikaz strukture takvih vjernika na neki način je i priča o maloj sredini koja gotovo pa uvijek misli isto vrlo često etiketirajući pojedince iz određenih razloga. Te etikete obično znače izopštavanje pojedinca iz društva, odnosno njegovo društveno „samoubistvo“. Upravo jedno takvo izopštavanje vidjećemo prema ženi čiji je muž autom ubio šest ljudi i koji još nije sahranjen upravo zbog mještana vjernika koji negoduju i smatraju ga ubicom. Njegov teret i kaznu preuzima njegova žena koja ne izlazi iz kuće i kojoj mještani konstantno prijete.

Iako ne kao centralnim motivom, reditelj Jan Komasa bavi se i kritikom društva, odnosno vlasti, prikazujući nam njegove loše strane kroz lik starijeg župnika, ali i beskrupulozni lik gradonačelnika koji je zapravo istinski gospodar ovog malog mjesta i bez čije se dozvole i odluke suštinski ne može ništa. Iako nije savršen i bezgrešan, čak naprotiv, Daniel nemajući šta da izgubi ipak govori „ne“ gradonačelniku, ali i nekolicini mještana. Upravo to „ne“ poremetiće stvari u ovom malom mjestu i dovesti do određenih događaja. Zapravo, to „ne“ posljedica je onog najboljeg u Danielu koji će uprkos svim njegovim grijesima i porocima pokazati da je suštinski dobar i u službi onoga što zovemo vjera. Taj put istine koji počinje slijediti uglavnom pa i u ovom slučaju put je manjine, samoće i bitke koja se najčešće vrlo teško dobija.

Lik Daniela odlično je odglumio Bartosz Bielenia. Fizički upečatljiv odigrao je kontroverznog i na početku samom sebi kontradiktornog lika koji kroz vrlo surov životni put dolazi do određene samospoznaje i tačke u životu za koju možemo reći da je svijetla. Iako mu na početku put ka Bogu biva samo način da izbjegne rad u pilani, vremenom preuzima ulogu „pastira“ i kreće putem kojim se rjeđe ide. Odnosno putem manjine, ali i žrtve. Njegov lik i karakter daju nam dosta prostora za polemike i možemo ga smatrati junakom, ali donekle i antijunakom.

Vrlo dobre dramske strukture i autentične glume glavnog lika, „Božije tijelo“ je film koji počinje lagano i nenametljivo da bi postepeno dosegao visok dramski, psihološki i emotivni naboj. Lišen političke korektnosti „Božije tijelo“ propituje i bavi se čestim temama na malo drugačiji, suroviji i brutalniji način. Nije ovo toliko film o crkvi koliko o pojedincu i njegovom odnosu prema Bogu, vjeri i grijesima. Još jedan u nizu prošlogodišnjih filmova koji potvrđuje tezu da je evropska kinematografija, bar prošle godine, bila na izrazito visokom nivou.