Poslednjih nekoliko godina, bar kada govorimo o Holivudu, vrlo često se dešavalo da neka od nezavisnih ostvarenja osvoje Oskara ili druge nagrade ostavljajući u senci mnoge iščekivanije i reklamiranije filmove velikih i priznatih reditelja.
Piše: Vedran Grahovac
Ti filmovi neretko su u bioskopske sale dolazili tiho, bez velike pompe i isključivo svojim kvalitetom osvajali kritiku, ali i publiku. Najčešće, to su drame koje su po svojoj poetici puno bliže evropskoj nego američkoj publici, poput „Mančestera pored mora“ i „Mesečine“ koji su pre nekoliko godina bili prava iznenađenja na dodeli Oskara. Jedan od filmova koji je takođe bez velike buke u vrlo kratkom periodu našao svoj put do publike i kritike jeste i prošlogodišnji „The farewell“(„Oproštaj“). Pored jednog osvojenog „Zlatnog globusa“ i mnogih drugih nagrada, našao se i na mnogim ozbiljnim listama najboljih filmova 2019. godine i mnogi mu predviđaju bar jednu nominaciju za Oskara.
Radnja filma odvija se na relacija Kina-Amerika. Već na početku upoznajemo se sa studenticom Bili, rođenom Kineskinjom koja već dugo sa svojom porodicom živi u Americi. Nakon saznanja da njena baka ima rak i da su joj doktori prognozirali najviše tri meseca života, njena familija pravi plan. Naime, oni odlučuju da od bake prikriju pravu dijagnozu, i u skladu sa običajima u Kini sakriju od smrtno bolesne osobe da zapravo umire, kao i to da je uopšte bolesna. Između sebe, dogovaraju se da odu u Kinu, na neki način se oproste od bake Nai Nai, a njoj kažu da su došli zbog svadbe jednog od njenih unuka. Nakon njihovog dolaska u Kinu Nai Nai sa oduševljenjem prihvata vest o svadbi, preuzimajući na sebe obavezu organizacije slavlja, ne sluteći da je sve to laž i jedna dobro osmišljena predstava.
Koristeći motive iz kineske tradicije i kulture, rediteljka Lulu Wang kreira okvir u kome se kreće donoseći nam priču o smrti i odlasku najmilijih. Ta smrt tiče se cele familije i odnos prema njoj uslovljen je kineskim običajima i društveno-kulturnim kontekstom u kome žive junaci ovog filma. Zapravo, pojedincu koji umire ne govori se istina, a rodbina je ta koja emocionalni i drugi teret preuzima na sebe. Ono što je problem jeste činjenica da se bolesnik ne oprašta od svojih najmilijih jer ustvari i ne zna da polako umire. Upravo ovim moralno upitnim i kompleksnim problemom bavi se rediteljka Lulu Wang.
„Oproštaj“ govori o smrti i našem odnosu prema njoj. Taj odnos zapravo je pokazatelj važnosti koju porodica ima u kineskom društvu. Tamo je porodica stavljena na pijedestal svih društvenih vrednosti i čini kompaktnu celinu u kojoj vlada solidarnost. U ovom slučaju ta solidarnost manifestuje se kroz zajedničku laž, a koja je opravdana bar po mišljenju naših junaka. Ta laž proizvod je kineskih običaja koji proizilaze iz shvatanja da je porodica iznad svega i da je kompaktna celina pojedinaca koji su neodvojivi jedni od drugih. Zapravo, ona olakšava smrt, pomaže bolesniku, a pre svega je deo jednog kulturnog identiteta. Taj identitet, kao i mnogi, iznad je pojedinaca koji mu se često ne mogu odupreti. Identitet je to oličen u dugogodišnjim običajima koji se, bez obzira na to bili ispravni ili ne, odlukom većine ipak moraju ispoštovati.
U tom smislu, „Oproštaj“ je posveta porodici, ali pre svega svim bakama ovog sveta. To su one bake koje su neizostavni delovi mnogih bezbrižnih detinjstava i koje u velikoj meri određuju nas i ono što ćemo kasnije postati. Upravo taj odnos dočaran je kroz Nai Nai i njenu unuku Bili, koja odrastajući u jednoj drugačijoj kulturi od kineske kakva je američka, jedina od svih u familiji smatra da ova laž nije poštena niti moralno ispravna. Bez obzira na svoja uverenja i ubeđenja, ona se povlači, popuštajući pred odlukama familije i onim što zovemo nasleđe i teret običaja.
Takođe, priča je ovo i o vedrini duha i životnoj energiji koja često ne mora biti srazmerna godinama koje imamo. Upravo ta vedrina često je bitnija od bilo kakvih godina, dijagnoza i onoga šta nam govore drugi. To je ona vedrina koja je deo nas i zapravo naš odbrambeni mehanizam od svih onih vanjskih i „otrovnih“ stvari, a kojih je puno naše okruženje. Vedrina takvog duha prikazana je kroz više nego simpatični lik bake Nai Nai.
U ulozi bake Nai Nai odličan posao odradila je Shuzhen Zhao. Jedan je to od onih simpatičnih i duhovitih likova iz kojih prosto isijava život, a koji nam gledajući ih vraćaju osmeh na lice. Takođe, treba pomemuti i Bili u ulozi bakine unuke koju je sjajno odigrala Awkwafina. Odglumivši devojku koja je na neki način „crna ovca“ familije, uvereljivo je donela autentičan lik za koji možemo reći da je svoj, individualan, i mimo svih društvenih i uglavnom nametnutih pravila. Upravo za ovu rolu Awkwafina osvaja „Zlatnog globusa“ za najbolju ulogu u kategoriji komedije ili mjuzikla i postaje prva žena poreklom iz Azije u istoriji koja osvaja ovu nagradu.
Za razliku od mnogih koji su temu smrti obradili kroz teške i depresivne drame, Lulu Wang se odlučuje za toplu, pitku i vrlo duhovitu priču. Odličan scenario i celokupnu ideju uspeva da realizuje kroz film koji se bavi ozbiljnim temama, ali istovremeno i zabavlja. U moru mnogo skupljih i razvikanijih ostvarenja, „Oproštaj“ je pravo osveženje. Film pun duha, emocije i posebnog šarma. Film koji prija, na trenutke izaziva suze, ali i vraća osmeh na lice.
Godina: 2019.
Režija: Lulu Wang
Scenario: Lulu Wang
Uloge: Shuzhen Zhao, Awkwafina, X Mayo, Tzi Ma, Diana Lin
Žanr: drama, komedija
Država: Amerika, Kina
Trajanje: 100 minuta
