Prema brojnim istraživanjima koja su rađena o svjetskim tiranima, Idi Amin Dada svrstava se među deset najozloglašenijih diktatora koji su hodali Zemljom.
Idi Amin nikada nije napisao autobiografiju, niti autorizovao neko pisano svjedočanstvo o svom životu, pa se ne može sa sigurnošću reći kada je rođen. Različiti izvori kao datum njegovog rođenja uzimaju različite periode, od rane 1923. pa do kasne 1928. godine. Njegov otac Amin Dada je prešao sa katoličanstva na islam i prvog sina nazvao po sebi. Ubrzo je napustio ženu i djecu, pa je Idi Amin odrastao sa majčinom porodicom na sjeverozapadu Ugande. Krenuo je u Islamsku školu 1941. godine u Bombu, ali ju je napustio nakon samo nekoliko godina. Prije regrutacije u vojsku radio je različite poslove kako bi preživio.
Britanskoj armiji pristupio je 1946. kao pomoćni kuvar, a kasnije je tvrdio da je bio prisiljen na to tokom Drugog svjetskog rata. Borio se u Keniji i Somaliji, da bi 1954. godine dobio titulu efendi, najviše odlikovanje koje može dobiti crni vojnik. Vrativši se u Ugandu stigao je do čina majora.
Nalazio se na položaju komandanta vojske Ugande, a vlast u toj državi je preuzeo vojnim udarom 1971., zbacivši predsjednika Miltona Obotea koji u to vrijeme nije bio u državi. Sedam dana po zbacivanju Obotea sa vlasti, Amin se proglasio predsjednikom Ugande, vrhovnim komandantom oružanih snaga, načelnikom generalštaba i komandantom avijacije.
Proklamovao je ukidanje Ustava i ubrzo formirao Savjet odbrane sastavljen od vojnih oficira sa njim na čelu. Uzdigao je vojni sud iznad civilnog i postavio vojna lica na položaje u vladi. Rasformirao je obavještajnu službu pod nazivom „Opšta služba“, koju je formirala prethodna vlada i zamijenio je novom „Državnom istražnom upravom“. Štab nove službe u Nakaseru, predgrađu Kampale, bio je mjesto na kome su mučeni i pogubljeni mnogi Aminovi politički neistomišljenici. Druge službe, kao što su vojna policija i Služba javne bezbednosti, imale su ulogu da iskorijene svako protivljenje Aminovoj politici.
Period njegove vladavine, koja je trajala osam godina, karakterisalo je u prvom redu kršenje ljudskih prava, politička represija, etničko čišćenje, ubistva političkih neistomišljenika i protjerivanje azijata iz Ugande. Broj stradalih tokom vladavine njegovog režima ostao je nepoznat, a prema procjenama organizacija za zaštitu ljudskih prava taj broj se kreće od 100.000 do 500.000. Kakav je bio način njegove vladavine najslikovitije opisuje izjava svrgnutog predsjednika Obotea, kada je jednom prilikom rekao da je Amin najveći nasilnik koji je ikada hodao po crnom kontinentu.
Tokom avgusta 1972. godine objavio je “ekonomski rat”, u kome je oduzeo imovinu Azijatima i Evropljanima koji su živjeli u Ugandi. Pošto je tada u zemlji bilo oko 80.000 Azijata koji su imali britansko državljanstvo, sve ih je protjerao, a njihovu imovinu podijelio svojim pristalicama. To je dovelo do kolapsa industrije i prekidanja diplomatskih odnosa sa Indijom i Velikom Britanijom.
Kako su godine prolazile, Amin je postajao nevjerovatno čudan i nekomunikativan. Nakon što je Velika Britanija prekinula odnose sa njegovim režimom, 1977. godine je proglasio pobjedu nad Britancima, a sebe proglasio osvajačem Britanske imperije. Svojevremeno je tvrdio kako je pametniji od doktora filozofije jer je vojnik koji zna reagovati, a takođe se proglasio predsjednikom svih životinja i riba!? Zajedno sa predsjednikom Zaira Mobutu Sese Sekom je 1971. promijenio imena Albertovog jezera i Edvardovog jezera u jezero Mobutu Sese Seko i jezero Idi Amin Dada. U vremenu nakon njegove vladavine postao je predmet raznih glasina i mitova, uključujući i široko rasprostranjeno mišljenje da je bio hanibal. Aminova kuća bila je povezana sa zloglasnim Državnim zavodom za istraživanje, koji je zapravo bio zatvor za mučenje. Glavna karakteristika vezana za taj zatvor je ta da je rijetko ko izašao živ iz njega. Oni koji jesu, preživjeli su tako što su jeli meso leševa koji su tu ostajali nakon smrti.
Najbizarnija stvar po kojoj će vjerovatno ostati upamćen jeste priznanje da je i sam hanibal, kada je izjavio da je jeo ljudsko meso i da je ono vrlo slano, slanije čak i od leopardovog. Jedan od hobija bio mu je iz šale tjerati žrtve kopljem. Jedna od Aminovih supruga molila je tadašnjeg predsjednika Ugande Musevinija da dozvoli Aminu da umre u Ugandi. Musevini je odgovorio da bi onda morao da odgovara za svoja (ne)djela, tako da je morao ostati u Saudijskoj Arabiji, gdje je početkom osamdesetih godina prošlog vijeka dobio azil, kako bi izbjegao suđenje za sve što je njegov režim počinio. Pred sam kraj njegovog terora Ugandom, Amin je sebi dodijelio niz visokih državnih odlikovanja, kao što su Njegova ekselencija, doživotni predsjednik države od 24 miliona stanovnika, feldmaršal, hadžija, doktor…
Prije nego što je uplivao u političke vode, Amin je bio aktivan sportista, nosio je titulu bokserskog šampion Ugande u poluteškoj kategoriji, a pored toga bavio se još plivanjem i ragbijem. Idi Amin je preminuo u Saudijskoj Arabiji 16. avgusta 2003. godine zbog zatajenja bubrega.
Izvori: Vikipedija, Theguardian.com, B92.net, Index.hr, Jutarnji.hr
eTrafika.net – Goran Maksimović
